آشنایی با انواع بازارهای مالی
بازارهای مالی یا Financial Markets به بیان ساده، مکانی است که پول و سرمایه بین سرمایه‌گذاران عادی/حقوقی، شرکت‌ها و دولت‌ها در گردش است. هدف اصلی پیدایش این بازارها این است که کسانی که مازاد سرمایه دارند را به کسانی که نیاز به سرمایه دارند (شرکت‌ها یا دولت‌ها) متصل کنند تا هر دو طرف بتوانند از مزایای این همکاری سود ببرند.
در واقع، بازارهای مالی مثل یک پل ارتباطی میان سرمایه‌ها و فرصت‌ها عمل می‌کنند. وقتی شما پول‌تان را در بازار بورس، طلا، کالا، ارزهای دیجیتال یا حتی اوراق قرضه سرمایه‌گذاری می‌کنید، در واقع در یکی از بخش‌های بازار مالی در حال فعالیت هستید. شما این کار را با هدف بدست آوردن سود از سرمایه خود انجام میدهید هرچند که باید آگاه باشید که سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی همواره با ریسک نیز همراه است و لزوما در همه شرایط به سوددهی ختم نخواهد شد.
اما دنیای بازارهای مالی شامل طیف گسترده‌ای از بازارها هستند که در هر کدام از آنها دارایی‌های مختلفی معامله می‌شوند. به طور کلی چند بازار اصلی و مشهور در بین سرمایه‌گذاران در دنیا وجود دارد که هرکدام مزایا و معایبی دارند. در ادامه به بررسی بازارهای مختلف خواهیم داخلی و خارجی خواهیم پرداخت.
بازار بورس
بازار بورس یا به بیان بهتر بازار سهام (Stock Market) یکی از اصلی‌ترین و شاید شناخته شده‌ترین بازارهای مالی در دنیاست. تقریبا بیشتر افراد، مسیر معامله‌گری خود را از بازار سهام شروع می‌کنند. چرا که هم در چارچوب قانونی و مشخصی فعالیت دارند و هم ورود به آنها نسبت به بازارهای غیرمتمرکز معمولا ساده‌تر است.
در بازار سهام شما به عنوان سرمایه‌گذار، سرمایه خود را در اختیار شرکت‌ها قرار میدهید و این شرکت‌ها نیز بر اساس برنامه‌های مشخص، این سرمایه را در جهت پیشبرد پروژه‌های خود هزینه می‌کنند. کسب سود در بازار سهام از دو راه می‌تواند محقق شود.
افزایش قیمت سهام: اگر پس از مدتی قیمت سهام خریداری شده توسط شما افزایش پیدا کند، می‌توانید با فروش آنها اقدام به کسب سود کنید.
تقسیم سود نقدی: در صورتی که شرکت/شرکت‌هایی که سهام آنها را خریداری کرده‌اید در طی مدت زمان مشخصی عملکرد مناسبی داشته باشند، معمولا سود نقدی را بین سهامداران خود تقسیم خواهند کرد که شما نیز به اندازه تعداد سهام خود از این سود بهره‌مند خواهید شد.
سرمایه گذاری در بازار بورس مناسب چه افرادی است؟
معمولا سرمایه‌گذاری در بازار بورس (به خصوص بازار بورس ایران) بیشتر مناسب افرادی است که دید میان مدت و بلند مدت داشته باشند. چرا که میزان نوسان در بازه‌های زمانی کوتاه مدت آنچنان زیاد نیست که بتواند منجر به سوددهی بالایی برای سرمایه‌گذاران عادی شود. البته روش‌هایی برای نوسان‌گیری در بازار سهام نیز وجود دارند که بیشتر مختص معامله‌گران باتجربه و حرفه‌ای می‌باشد.
بازار طلا، سکه و ارز
این بازار از قدیم و حتی بین افرادی که دانش مالی خاصی ندارند نیز بسیار محبوب بوده است. به خصوص سرمایه گذاری در طلا و سکه که می‌توان گفت جزو اولین سرمایه گذاری‌های بشر تلقی می‌شوند. حتی خود شما نیز ممکن است در حال حاضر مقداری طلای زینتی یا سکه به هدف کسب سود و یا جلوگیری از کاهش ارزش سرمایه خود خریداری کرده باشید. بازار ارز نیز یکی دیگر از بازارهایی است که به خصوص در ایران طرفداران بسیار زیادی دارد. متاسفانه با کاهش شدید ارزش پول ملی، افراد بسیاری با هدف جلوگیری از افت ارزش سرمایه‌های خود اقدام به تبدیل ریال به ارزهای دیگری مانند دلار، یورو، درهم و … می‌کنند.
انجام معاملات در بازار طلا و ارز دو روش کلی دارد:
معاملات فیزیکی: در واقع همان روش قدیمی است و شما با مراجعه به طلا فروشی‌ها یا صرافی‌ها اقدام به خرید طلای زینتی، طلای آبشده، سکه (تمام، نیم یا ربع سکه) یا دلار، درهم و سایر ارزها می‌کنید. در این روش اقلام خریداری شده را به صورت فیزیکی دریافت کرده و آن را نگهداری می‌کنید. پس از مدتی نیز با افزایش قیمت آنها می‌توانید با مراجعه مجدد به مکان‌های اشاره شده، اقدام به فروش آنها کرده و کسب سود کنید.
معاملات مجازی: اما در کنار معاملات فیزیکی که ساز و کار مشخصی داشته و تحت نظارت نهادهای صنفی و حقوقی کشور هستند، یک بازار موازی و البته غیررسمی دیگر نیز وجود دارد که افراد زیادی در آن مشغول به فعالیت هستند. این معاملات که از آنها به عنوان معاملات فردایی یاد می‌شود ساز و کاری خارج از فضای فیزیکی دارند. در این بازار بیشتر معاملات بر پایه طلای آبشده (با نرخ بازار نقدی تهران)، آبشده جهانی (مبتنی بر نرخ اونس جهانی طلا و دلار هرات)، معاملات دلار تهران و هرات جریان دارد و از طریق اتاق‌هایی که در پیام رسان تلگرام وجود دارند انجام می‌شوند. روش کار نیز معمولا به این صورت است که شما مبلغی را بابت وجه تضمین در اختیار مدیران اتاق‌های معاملاتی قرار میدهید و سپس معاملات خود را شروع می‌کنید. در اتاق‌های تلگرامی عملیات ارائه نرخ‌های خرید و فروش، انجام معاملات بین خریدار و فروشنده و مدیریت وجه تضمین توسط ربات‌های مخصوص مدیریت می‌شوند.
اما چرا معاملات فردایی طلای آبشده و ارز با وجود غیررسمی بودن، بین کاربران ایرانی بسیار پرطرفدار است؟ معمولا چند دلیل عمده وجود دارد:
سادگی: این معاملات نیازی به مراجعه حضوری به مکان خاصی ندارند و تنها از طریق تلگرام انجام می‌شوند. بنابراین شما از هر شهر، روستا یا حتی کشور می‌توانید به سادگی معاملات خود را انجام دهید.
عدم نیاز به سرمایه زیاد: همانطور که گفتیم شما صرفا مبلغی را به عنوان وجه تضمین می‌پردازید و معاملات خود را انجام میدهید. در واقع نیازی به پرداخت مبلغ کامل به مانند معاملات فیزیکی نیست.
کارمزد پایین: معمولا کارمزد معاملات برای هر سر معامله (ورود و خروج از معامله) رقم بسیار پایینی است و همین امر منجر به جذابیت بیشتر آنها می‌شود.
امکان کسب سود از هر دو سمت بازار: در معاملات فیزیکی طلا و ارز شما صرفا با افزایش قیمت می‌توانید کسب سود کنید. اما در معاملات فردایی فرقی ندارد که بازار صعود کند یا ریزش! شما می‌توانید با اخذ پوزیشن فروش از ریزش قیمت‌ها نیز کسب سود کنید. این مورد جذابیت معاملات فردایی را به شدت برای کاربران افزایش می‌دهد.
اما نکته بسیار مهم این است که بر روی معاملات تلگرامی هیچگونه نظارتی وجود ندارد. بنابراین در صورت بروز مشکل ممکن است درگیر مسائلی مانند کلاهبرداری و از دست دادن سرمایه خود شوید. موردی که متاسفانه چندین بار در این فضای غیررسمی بوقوع پیوسته است.
نکته بسیار مهم: موارد گفته شده در بالا صرفا جهت آشنایی بیشتر شما با ساز و کار بازارهای طلا و ارز می‌باشد و به هیچ عنوان توصیه‌ای برای مشارکت در معاملات فردایی و مجازی که تحت نظارت نیستند نداریم. معاملات فردایی به شدت توسط نهادهای حاکمیتی (قضایی، امنیتی و انتظامی) ممنوع شده و فعالیت در آنها می‌تواند منجر به بروز مشکلات قضایی برای اشخاص شود.
بازار فارکس
بازار فارکس یا اصطلاحا Foreign Exchange با رقم سرسام آور معاملات روزانه بیش از 7 تریلیون دلار، بزرگترین بازار دنیاست. هیچ بازار دیگری در دنیا از نظر حجم معاملات حتی نزدیک به بازار فارکس هم نیست. این بازار محل معاملات قدرتمندترین بانک‌ها و شرکت‌های سرمایه گذاری در جهان است. حتی بانک‌های مرکزی کشورها نیز در این بازار فعال هستند تا تبادلات ارزی خود را انجام دهند. بنابراین زمانی که وارد بازار فارکس می‌شوید باید بدانید که قدم در چه مسیری گذاشته‌اید.
در بازار فارکس شما می‌توانید روی جفت ارزهای مختلف، طلا، نقره، نفت، گاز و … اقدام به معامله کنید. بنابراین دست شما برای انجام معاملات کاملا باز است. یکی از مزایای بزرگ بازار فارکس این است که به شما این امکان را می‌دهد تا با سرمایه‌ای بسیار بیشتر از سرمایه اصلی خود معامله کنید. این قابلیت تحت عنوان اهرم یا اصطلاحا Leverage شناخته می‌شود. در بازار فارکس از اهرم 5 تا اهرم‌هایی به بزرگی 2000 به شما ارائه می‌شوند که البته این مورد بستگی به بروکری که مشتری آن هستید دارد.
اما اهرم به معنای ساده به چه معناست؟ فرض کنید می‌خواهید روی جفت ارزی مانند یورو/دلار (با نماد EUR/USD) یک پوزیشن معاملاتی با حجم 1 لات بگیرید. 1 لات به معنای 100هزار واحد از یک جفت ارز می‌باشد. در واقع اگر بخواهید با سرمایه اصلی خود معامله کنید باید 100هزار یورو پول نقد به بروکر خود بدهید تا معامله را برای شما انجام دهد. اما در صورتی که حساب معاملاتی شما دارای اهرم 100 باشد، تنها با پرداخت 1000 دلار می‌توانید این معامله را انجام دهید. حالا فرض کنید اهرم حساب شما 200 باشد. در این شرایط کافیست تنها 500 دلار برای انجام این معامله بپردازید! حالا اگر بازار در مسیر پیشبینی شما حرکت کند، سود بسیار خوبی بدست خواهید آورد.
جذاب است، نه؟ بله جذاب است. اما باید این نکته را نیز در نظر داشته باشید که اهرم‌ها مانند یک شمشیر دو لبه عمل می‌کنند. همانطور که با استفاده از اهرم‌های بالا می‌توانید معاملاتی با حجم بالاتر انجام دهید، اما در صورتی که بازار بر خلاف پیشبینی شما حرکت کند نیز با سرعت بالایی سرمایه خود را از دست خواهید داد. چیزی که بسیاری از تریدرهای تازه‌کار به آن توجه نمی‌کنند!
بازار فارکس تقریبا برای همه تریدرها با هر نوع دیدگاه معامله‌گری (کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت) مناسب است. در این بازار آنقدر حجم معاملات و نقدینگی بالاست که شما حتی می‌توانید معاملاتی در حد چند دقیقه نیز باز کرده و از آن خارج شوید. به این معاملات اصطلاحا اسکلپ (Scalp) گفته می‌شود و مناسب تریدرهای حرفه‌ای با قدرت تصمیم گیری بسیار سریع می‌باشد. تریدهای اسکلپ معمولا در تایم فریم‌های بسیار کوچک مانند 1 یا 5 دقیقه انجام می‌شوند. حتی اگر در تصمیم گیری سریع مشکل داشته باشید، باز هم جای نگرانی نیست. می‌توانید از تایم فریم‌های بزرگتر مانند 1 ساعته، 4 ساعته و روزانه استفاده کنید.
بازار ارزهای دیجیتال
بازار ارزهای دیجیتال که با نام‌های دیگری مانند رمز ارز یا کریپتو نیز شناخته می‌شود یکی دیگر از بازارهای مطرح در دنیاست. این بازار نیز تریدرهای بسیار زیادی دارد که در آن مشغول به ترید یا سرمایه گذاری روی ارزهای دیجیتال هستند. مشهورترین رمز ارزهای این بازار در حال حاضر بیت کوین، اتریوم، ریپل، کاردانو، بایننس کوین و … می‌باشند. البته تعداد رمز ارزهای موجود بسیار زیاد است و بالغ بر چند هزار مورد می‌باشد. البته این بدان معنا نیست که شما می‌توانید روی همه آنها سرمایه گذاری یا ترید کنید. چرا که بسیاری از این رمز ارزها فاقد ارزش ذاتی هستنند و اگر آنها را خریداری کنید متحمل زیان سنگینی خواهید شد. بنابراین بهتر است در زمان خرید یک رمز ارز تحقیق کامل داشته باشید و مواردی را انتخاب کنید که پروژه‌های قوی داشته و حجم معاملات آنها نیز بالا باشد.
بازار رمز ارزها شباهت‌های زیادی به بازار فارکس دارد. در این بازار نیز می‌توانید در هر بازه زمانی (کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت) فعالیت کنید. اهرم‌های معاملاتی در بازار کریپتو نیز وجود دارند. بنابراین می‌توانید با سرمایه بیشتری نسبت به سرمایه اصلی خود معامله کنید.
معاملات در بازار رمز ارزها به دو صورت انجام می‌شود:
معاملات نقدی (Spot): این معاملات روش ساده‌ای دارند. در واقع به همان میزان سرمایه‌ای که دارید می‌توانید اقدام به خرید ارزهای دیجیتال کنید. مثلا اگر 1000 دلار سرمایه داشته باشید، تنها به همان اندازه می‌توانید رمز ارز بخرید. نکته دیگر این است که در معاملات اسپات شما صرفا از بالا رفتن قیمت می‌توانید سود کنید و در زمان ریزش بازار امکان کسب سود وجود ندارد. مزیت این روش این است که اگر قیمت رمز ارز مدنظر شما افت شدیدی داشته باشد نیز باز هم کل سرمایه شما از بین نخواهد رفت و می‌توانید منتظر بازگشت قیمت باشید.
معاملات آتی (Futures): این همان معاملات اهرم‌داری‌ست که به آن اشاره کردیم. در این روش شما هم می‌توانید از صعود بازار سود کنید و هم از ریزش آن. در واقع معاملات دو طرفه هستند. به دلیل وجود اهرم می‌توانید پوزیشن‌های معاملاتی با حجم بیشتری بگیرید و در صورت تشخیص درست مسیر بازار، سود بسیار خوبی بدست بیاورید.
اما یکی از معایب معاملات فیوچرز این است که در صورتی که بازار خلاف شما حرکت کند، ممکن است به سادگی کل حساب معاملاتی شما را نابود کند. در این حالت حساب معاملاتی شما لیکویید می‌شود و سرمایه خود را از دست خواهید داد. بنابراین در زمان استفاده از اهرم‌ها بسیار با احتیاط عمل کنید.
یکی دیگر از موارد بسیار مهم در رابطه با بازار ارزهای دیجیتال، ناپایداری شدید آن است. تا جایی که حتی صحبت‌ها و اقدامات افرادی مانند ایلان ماسک نیز می‌توانید روی کل بازار یا روی یک رمز ارز خاص اثرگذار باشد. همچنین رویدادهایی مانند جنگ، نااطمینانی اقتصادی، بحران‌های مالی، جنگ‌های تعرفه‌ای (به خصوص بین آمریکا و چین) و سیاستگذاری کشورها می‌توانند منجر به اثرات شدیدی روی بازار رمز ارزها شوند.
بورس کالای ایران
بورس کالای ایران که تحت مدیریت "شرکت بورس کالای ایران" می‌باشد یکی از بازارهای مالی قدیمی در ایران است. در این بازار اقلامی مانند زعفران، شمش طلای خام، نقره و قراردادهای مبتنی بر صندوق‌های طلا معامله می‌شوند. در سالیان قبل‌تر با معامله شدن قراردادهای آتی سکه طلا، بورس کالای ایران رونق بیشتری داشت، اما با رشد خیره کننده قیمت سکه و ممنوع شدن معاملات آتی سکه در این بازار، متاسفانه بورس کالا نیز تا حد زیادی از رونق افتاد.
نوسانات این بازار نسبت به سایر بازارهایی که در بالا اشاره کردیم بسیار کمتر می‌باشد و بیشتر مناسب افرادی است که در بازه‌های میان مدت و بلند مدت اقدام به سرمایه گذاری می‌کنند. معاملات آتی در بورس کالای ایران دارای اهرم می‌باشند و به همین دلیل شما می‌توانید تنها با پرداخت بخشی از مبلغ کامل هر قرارداد، اقدام به ترید روی آنها کنید.